Ilikuwa ni tarehe 09/10/2013 wakati
wa kipindi cha AFRICA NOW. Pamoja na mambo mengine waliyojadili, Dr. Wilbroad Slaa aliulizwa swali
na mtangazaji kuwa ni kipaumbele gani katika nchi ya Tanzania angekizingatia
kama angekuwa ndiye rais wa nchi.
Majibu ya Dr. Slaa yalikuwa;
kipaumbele cha kwanza ni elimu, cha pili ni elimu, cha tatu ni elimu (sijakosea
kuandika, ndivyo alivyorudiarudia). Majibu haya ya mheshimiwa Dr. Slaa , yenye kujirudiarudia kama shairi lenye kuimbika yalinifanya nikae kando kidogo, niache kumfikiria yeye (Dr. Slaa) bali
nichunguze sababu iliyompelekea kusema neno “elimu” kwa kurudiarudia.
Katika uchunguzi wangu, niliangalia
kipengele kimoja tu kuhusu elimu, nacho ni “Nguvu ya Elimu kwa Maisha Binadamu”.
Plato (429-347
KK),mwanafalsafa wa zamani wa Kigiriki
katika kitabu chake kiitwacho ‘Republic’, alivitaja vitu vitatu
vinavyoweza kuleta uhai na kuimarisha taifa lolote. Vitu hivyo ni ‘mfumo mzuri
wa elimu’, ‘ulinzi imara’, na ‘uongozi imara’. Nikaendelea kidogo kuangalia
mwanafalsafa huyu alisema nini kuhusu elimu. Nikakutana na maneno haya:
“The object of education is to turn the eye
which the soul already possesses to the light. The whole function of education
is not to put knowledge into the soul, but to bring out the best things that
are latent in the soul, and to do so by directing it to the right objects. The
problem (task) of education, then, is to give it the right surrounding”.
Hebu tuyatafsiri haya maneno ya Plato kwa tafsiri isiyo rasmi kwa lugha rahisi ya Kiswahili:
“Lengo la elimu ni kurudisha macho ambayo
tayari nafsi inayamiliki (macho) kuelekea kwenye mwangaza. Kazi nzima ya elimu
si kuweka maarifa kwenye nafsi, bali kwa kuibua vitu vilivyo bora na ambavyo ni
vigeni kwa nafsi, na hufanya hivyo kwa kuielekeza (nafsi) kwenye vitu sahihi. Jukumu la
elimu sasa linakuwa ni kuipa hiyo nafsi mazingira sahihi”.
Pia, Bloom (1956);
Krathwohl, na wenzake (1964); na Harow (1972); walipendekeza mtaala ambao
unamuelimisha binadamu katika Nyanja zote za kujifunza ambazo ni “Nyanja ya
Utambuzi” ambayo hujihusisha na Ufahamu,
“Nyanja ya Vionjo vya moyo na hisia” ambayo hujihusisha maono na kuweza
kuchambua jambo na kulifurahia au kulichukia. “Nyanja ya misuli” yenyewe
hujihusisha na kuwezesha viungo vya mwili kujifuza kwa vitendo kama vile
kucheza mpira, kukimbiza vijiti, nk. Jumla ya Nyanja hizi huunda elimu kamili
kwa maisha ya binadamu.
Ukichunguza kwa makini
utaona kuwa lengo kuu la elimu kwa taifa lolote lile ni kupitisha utamaduni wa wanajamii kupitia mfumo rasmi wa elimu, na kwa upande mwingine upo utamaduni ambao hupitishwa kwenye mfumo usio rasmi wa elimu; watu wanajifunza
kwa kuiga kwa wengine, ndicho kisomo chenye manufaa kama alivyokitambulisha
baba wa taifa la Tanzania, hayati Mwalimu Nyerere.
Kwa hivyo, elimu ndiyo
huadabisha au huelekeza jamii ifuate mfumo fulani wa maisha ya kiuchumi,
kisiasa na kijamii. Hapa ndipo tunakuja kuona kuwa elimu ni muhimu kwa jamii,
na kwamba, ni lazima kila mwanajamii aipate ili aweze kwenda sawa na mfumo wa
utamaduni tuliouchagua kwenda nao.
Pia tukumbuke kuwa, kama
elimu ndiyo hujenga utamaduni, na kwamba, utamaduni ndio jumla ya mambo yote
yanayomwezesha mwanadamu kuishi, basi elimu ndiyo maisha yenyewe. Hapa ndipo
tunakutana na mstari maarufu wa biblia katika kitabu cha mithali.
Mithali 4:13;
imeandikwa hivi:
“Mkamate sana elimu,
usimwache aende zake; mshike, maana yeye ni uzima wako”.
Tumekwishaona umuhimu wa elimu kwa
jamii, na tumeweza kufikia mahali pa kusema elimu ndiyo maisha yenyewe, elimu
ndiyo uhai. Inatuwezesha kuyashinda mazingira yetu ili tuendelee kuwa hai. Hii
ina maana kuwa binadamu siku zote ana vita na mazingira yake, na hii
vita ni ya maisha yote ya mwanadamu. Vita hii huisha tu pale maisha ya mwanadamu
yanapokoma. Hivyo kipindi hiki chote cha mpambano kati ya mwanadamu na
mazingira yake, silaha kuu ya mwanadamu huwa ni elimu.
Hebu sasa tuchunguze elimu yetu hapa
nchini Tanzania, tuone ni kweli ni uhai kwa kila mtu.
Jamii yetu ya Kitanzania ina watu
wenye uwezo (abilities) mbalimbali; wapo watu wasio na ulemavu na wenye ulemavu
wa aina mbalimbali. Shule za watu wenye ulemavu ni chache ukilinganisha na
idadi yao pamoja na mtawanyiko wao hapa nchini. Ni nadra sana kukuta shule zenye
kutosheleza aina zote za ulemavu kwa
mahitaji yao katika wilaya moja. Mathalan, huwezi ukakuta shule ya viziwi, ya
wasioona, ya wenye mtindio wa ubongo, na ya wenye ugumu wa kuongea (speech
impairment) katika wilaya moja hapa nchini. Wenye mahitaji maalum wapo kila
mahali kama watu wengine; na wanahitaji huduma zote kama wanajamii wengine.
Kama tulivyoweza kuthibitisha kuwa
elimu ndiyo uhai, hapa tunaweza kuona kuwa; wapo wenzetu kwenye jamii
wanaonyimwa huu uhai, tunaweka mbali na kuuficha huu uhai ili wasiufikie. Tunawanyima hii silaha ya kuwawezesha kupambana na mazingira. Kwa
tafsiri isiyo rasmi, ni kwamba wapo watu ambao tumeona waendelee kuishi kwa
kuupata huu uhai, na wengine ambao tunahisi ni ‘unfit to the society’ kuupata
huu uhai wanatakiwa wafe. Hapa pia tunaweza kufananisha ukosefu wa shule na huduma za kielimu kwa watu wenye mahitaji maalum na mpango wa “Eugenic
Movement-the War Against the Weak” ambao ulianzishwa na mwanasayansi wa
Uingereza Sir Francis Galton (1822-1911), ambapo vita kuu ilikuwa ni kuondoa
kabisa kizazi cha watu wenye ulemavu, wenye IQ ndogo na walio maskini
kwenye uso wa dunia.
Hitimisho
Kwa ujumla sasa nimetambua ni kwa
nini Dr. Wilbroad Slaa alisema kipaumbele chake cha kwanza, cha pili, cha tatu
na kuendelea kingekuwa ni elimu kama angekuwa ndiye rais wan chi hii. Nahisi
anafahamu kuwa elimu ndiyo uhai wa binadamu, uhai wa familia, na ni uhai kwa
taifa zima. Tunahitaji elimu imfikie kila mtu hapa nchini na kwingineko
duniani. Sote tunautafuta na tunauhitaji huu uhai. Elimu, Elimu, Elimu, …, Uhai,
Uhai, Uhai, …
“Elimu Kwa Uhai Wa Mtu Mmoja Mmoja Na Kwa Taifa Zima”
