HAKI ZA ELIMU KWA WATOTO WENYE ULEMAVU

[Hotuba ya Mwl JK Nyerere katika Shule ya Viziwi, Dar es Salaam, 18 Februari, 1974]:

"Leo nimekuja hapa kuweka jiwe la msingi, siyo kutoa hotuba. Kwa hiyo kuna  mambo mawili tu ninayotaka kuyasema tena kwa kifupi sana.

Kwanza, Azimio la Arusha linatamka wazi wazi kwamba Taifa letu limekubali wajibu wa kuwaangalia wananchi wenzetu wasiojiweza: vipofu, viziwi, viwete, na wagonjwa wa akili. Lakini kwa kweli tunazo shughuli nyingi mno hata hatuna nafasi ya kuwashughulikia wale wenzetu wachache ambao kwa bahati mbaya viungo vyao vina vilema. Serikali, na hata TANU, hushindwa kupata muda wa kutosha kuanzisha shughuli za kuwasaidia wasiojiweza ili kuwawezesha kushirikiana na wenzao katika hali ya usawa. Kama uwezo wenyewe mtu ulio nao ni wa kuwasomesha nusu tu ya watoto wote wa Tanzania, basi huna budi kutumia nguvu zako zote za Kiserikali kuwafunza walimu, kutafuta vifaa, na kujenga shule zitakazowatosha hao nusu watakaofaidika kutokana na huduma hizo za kawaida. Huna uwezo wa kufanya zaidi.

Lakini kufanya hivyo maana yake siyo kwamba watoto wengine sasa hawastahili huduma; kwa kweli udhaifu wao unawapa haki zaidi ya msaada wetu. Kwa sababu hiyo sisi viongozi wa TANU na wa Serikali tunafurahi sana tunapoona watanzania, na marafiki wa Tanzania, wanaanzisha mipango ya kuwahudumia watu wa aina hiyo, hasa watoto wadogo. Tunashukuru kupata watu wanaojitolea kuanzisha na kuendesha shule za kuwasaidia vipofu, viwete, na viziwi, nasi tutakuwa tayari kuwaunga mkono kwa furaha na kwa uwezo wote tulio nao.

Chama cha Tanzania cha Kuwasaidia Viziwi ni chama kipya, kimeanzishwa miezi michache tu iliyopita; na sherehe ya leo ni ushahidi wa kwanza wa juhudi zake. Napenda kuwapongeza wanachama wa chama hicho kwa kazi yao waliyokwisha kuifanya, na kuwashukuru wale waliowasaida. Natumaini kwamba wananchi kwa ujumla, na vyama vyao, watafanya kila linalowezekana kuharakisha kazi yao na kuifanya iwe na manufaa zaidi.

Jambo langu la pili linafanana na hilo la kwanza. Wasiojiweza wa nchi hii wanachohitaji sana ni nafasi ya kushiriki kwa ukamilifu na kwa usawa katika mambo ya nchi yao. Kulemaa miguu au mikono maana yake siyo kwamba mtu yule sasa ni mtu nusu. Maana yake tu ni kwamba yako mambo fulani kilema huyu hawezi kuyafanya; na kwa hiyo ziko kazi fulani hawezi kuzifanya, na matumaini fulani, ambayo hawezi kuwa nayo. Lakini yako mambo mengi mengine ambayo angeweza kufanya kama sisi tulio na viungo vyetu kamili tungemsaidia ayafanye. Vivyo hivyo kwa mtu aliye kipofu, au aliye kiziwi.

Watu hao si wapumbavu, wala si magogo, eti kwa sababu tu ya vilema vyao. Wanahitaji msaada wetu kuwawezesha kuvishinda vipingamizi walivyo navyo, na kuwawezesha kuyafanya kwa ukamilifu yale mengine wanayoweza kuyafanya.

Katika shule ya watoto vilema ya Mgulani; katika shule za vipofu za Lushoto, Tabora, na kwingineko; katika shule ya viziwi ya Tabora pamoja na hii (itakapokuwa inafanya kazi) watoto wetu wanafunzwa kuyafanya yale ambayo wanayaweza kuyafanya. Wanafunzwa jinsi ya kujisaidia, wanafunzwa kujitegemea; na wanapata ufundi utakaowawezesha kujitegemea. Jambo hilo linalingana na haki za binadamu; na liko katika mstari wa siasa ya nchi yetu.

Lakini kipofu aliyefunzwa kuendesha mitambo ya simu ofisini anaweza tu kujipatia riziki yake kwa kazi hiyo kama akiajiriwa kuifanya kazi hiyo. Kijana aliye kiwete anaweza tu kuwa karani, au mwendesha-mitambo wa kiwandani, kama atapatiwa nafasi ya kazi huko ofisini au kiwandani wakati atakapoomba. Mtoto anayefunzwa katika shule hii jinsi ya kuzungumza na wenziwe ataweza tu kutumia ujuzi wake kujipatia riziki kama sisi wengine tutajitahidi kufikiria kitu anachoweza kufanya, na kama tutachukua hatua za kutekeleza mawazo hayo. Haifai kuhesabu tu yale mambo ambayo hawezi kuyafanya.

Baadhi ya watoto watakaoingia katika shule hii watapata elimu yao yote katika shule hii, au shule nyingine ya mafunzo maalum. Wengine wataweza, baada ya hapa, kuingia katika shule za kawaida baada ya kujaribiwa na kupewa vifaa vya kuwasaidia kusikia, au baada ya kufunzwa kuelewa neno kwa kutazama midomo. Ni wajibu wetu kuhakikisha kwamba wanapata nafasi ya kuingia katika hizo shule za kawaida, na kuhakikisha kwamba sisi wenyewe na watoto wetu tunawasaidia katika kupambana na matatizo yao ya shida ya kusikia. Huo ndio wajibu wetu kama Watanzania, na kama wajamaa. Vile vile ni wajibu wetu, kama Watanzania na kama wajamaa, kuweka mipango katika nchi yetu itakayowasaidia hawa na vilema wengine wote waweze kushiriki kwa ukamilifu katika maendeleo ya taifa letu. Na yako mambo mengi tunayoweza kuyafanya, bila kutumia fedha au wataalamu ambao hatuna wengi, lakini ambayo hatuyafanyi hivi sasa. Kwa mfano. Sasa hivi tunajenga maofisi ya serikali ambayo huwezi kuingia bila ya kupanda ngazi. Lakini huwezi kupanda ngazi ukiwa unajikokota kwa kigari, na ni vigumu sana kupanda ngazi kwa magongo. Matokeo yake ni kwamba viwete hawawezi kuingia katika benki, au katika ofisi ya bima, au wakati mwingine hata katika ofisi ya TANU au ya Serikali kupeleka shida zao, achilia mbali kufanya kazi katika ofisi hizo. Na hata kama kwa bahati, nafasi ya kuingilia, si ngazi bali ni mteremko mdogo, utaona mlango wenyewe ni mwembamba mno hata kigari cha kiwete hakiwezi kupenya.

Natumaini kwamba wachoraji picha wa majumba wote, na hasa wale wanaotayarisha makao makuu mapya huko Dodoma watakumbuka sana mambo haya. Na endapo watasahau, itafaa sisi wengine tuwakumbushe.

Vitendo vingine vidogo–vidogo vinavyofanana na hivyo vinaweza kufanywa na wananchi kuwasaidia vipofu na viziwi kushiriki katika kujenga Tanzania ya Kijamaa. Maana wanayo haki kutudai nafasi zitakazowawezesha kujitegemea, siyo huruma inayompa sadaka “Yala Maskini.”

Wale wote wanaotoa ama nguvu zao ama fedha kujenga shule hii, na shule nyingine za aina hii za kuwasaidia vilema, wanaweka msingi utakaowafanya watoto wasiojiweza wajitegemee katika siku za mbele. Wao, pamoja na sisi wengine wote, tunapaswa kuindeleza kazi hiyo katika maisha yetu ya kila siku na katika uhusiano wetu na viziwi, vipofu na vilema.

Kwa moyo huo na kwa matumaini hayo nina furaha kuliweka jiwe la msingi la shule hii. Huu ni mwanzo mdogo sana wa kuwasaidia viziwi. Basi na tudhamirie kuikuza kazi hiyo.

Asanteni sana".

"FIKIRI KIJUMUISHI ~~~ TENDA KIJUMUISHI ~~~ JENGA TAIFA SHIRIKISHI"